Fiillerde iş, oluş ve hareketin ne zaman yapıldığını bildiren kiplere haber kipleri denir.
Haber kipleri;
a) Geniş Zaman
b) Gelecek Zaman
c) Şimdiki Zaman
d)Geçmiş Zaman
-Duyulan Geçmiş Zaman
-Bilinen Geçmiş Zaman
A ) Geniş Zaman:
Fiilin her zaman yapıldığını veya yapılacağını bildiren zamandır. Fiile -r eki getirilerek yapılır.
-Çocuk gelir.
-Elbet bir gün duyar.
-O çok konuşur.
-Kadın kendi kendine güler.
-Zuhal hikaye okur.
-Saadettin antrenman yapar.
-Çocuk futbol oynar.
Not: Geniş zamanın olumsuzu -maz,-mez ile olur.
-Kadın ağlamaz.
- Çocuk futbol oynamaz.
-Yaşlı kadın susmaz
B) Gelecek Zaman:
Fiilin ileriki bir zamanda gerçekleşeceğini bildirir. Fiil köküne -acak, -ecek eki getirilerek yapılır.
-Sultan çarşıya gidecek.
-Kardeşim sınava girecek.
-Komşumuz tatilde Antalya'ya gidecek.
- Babam arabayı satacak.
-Havuz suyla dolacak.
-Buğdaylar ekilecek.
-Zaman geçecek.
-Ahmet duvara çıkacak.
-İleride güzel işler yapacak.
-Öylece susacak.
-Belediye evi yıkacak.
-Çocuklar ağlamayacak
-Kadın annesine bakacak.
C) Şimdiki Zaman:
Fiilin şu an gerçekleşmekte olduğunu bildiren zamandır. -yor eki ile oluşturulur.
-Çocuk eve geliyor.
-Ödevimi yapıyorum.
-Kadın dışarıda geziniyor.
-Kızlar dedikodu yapıyor.
-Kasap et kesiyor.
-Annem yemek yapıyor.
-Kız küpelerini satıyor.
-Güneş ufukta batıyor.
-Hüseyin sokakta geziyor.
-Babasında tokat yiyor.
-Öğretmen tahtayı siliyor.
D) Geçmiş Zaman:
Geçmiş zaman duyulan ve görünen olmak üzere ikiye ayrılır.
1)Duyulan (-miş'li ) Geçmiş Zaman:
fiilin önceden yapıldığını fakat yapılırken görülmediği, başkasından duyulduğunu bildiren zamanlardır. Genellikle masallarda kullanılır. Birleşik zamanlarda rivayet olrak kullanılır.
- Kadın konuşmuş
-Boyu çok uzamış
- Çocuklar kavga etmiş.
-Hastane karışmış.
-Olaylar çıkmış.
-Ayşenin kızı evden kaçmış.
-Adem küfür etmiş.
-Sevda çok çalışmış
2) Görülen (-di'li) Geçmiş Zaman:
-Kadın ağladı.
-Yağmur yağdı.
-Kız eve geldi.
-Umutlar bitti.
-Babası olaya çok kızdı.
- Kadını o dövdü.
