SÖZCÜKTE ANLAM İLİŞKİLERİ

1) Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

2) Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

3) Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler

4) Genel (Kapsamlı) – Özel (Dar) Anlam

5) Yansıma

6) İkileme

1)  EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER

Farklı yazılışları olsada aynı anlamlara gelen sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.

Sene---yıl

İsim---ad

Siyah—kara

Kırmızı—al

İstiklal-- bağımsızlık

Cümle içerisinde kullanacak olursak;

Şuayip bu yıl gelecek

Güz mevsiminde her yeri yaprak ve hüzün kaplıyor

Hakkını savunmasını bilmek için yasaları iyi bilmek lazım

Not: Eş anlamlı sözcükler aynı cümle içerisinde kullanılırsa anlatım bozukluğuna yol açar.

Arkadaşımın siyah kara hırkası çok güzel (siyah ve kara aynı cümle içerisinde kullanıldığından gereksiz sözcük olarak anltım bozukluğuna neden olur)

Not: Yakın anlamlı sözcükleri eş anlamlı olarak almak yanlıştır

Deoğru—dürüst (yakın anlamlı)

2) EŞ SESLİ (SESTEŞ) SÖZCÜKLER

 

Yazılışları ve okunuşları her ne kadar aynı olsada anlam bakımından farklılık içeren kelimelere eş sesli bir diğer ifadeyle sesteş sözcükler denilir.

EL----------Elim kırıldı(organ ismi)  ,el ne der ki (yabancı manasında)

GÜL------ elime gülün dikeni battı( çiçek olan gül) ,sen gül zaman başka geçmez(gülmek eylemi)

YAR-----   yar yanımda olsa(sevgili) , yardan zıplayan koyun ayağını kırdı( kayalık, yüksek yer,uçurum)

Şimdide manilerde bakalım;

Mendilim dolu güldür.

Yeri göğü yaratan

Bir gün beni de güldür.

Bahçede var yüz güzel

Endam güzel yüz güzel

Uzaklara açılma

Kıyılarda yüz güzel

2)      ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER

Aralarında bir ilgi bulunduğu halde anlamca birbiriyle çelişen, birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler başka bir ifadeyle karşıt anlamlı sözcükler denir. Şunu unutmamak gerekir ki her sözcüğün zıttı yoktur.

Pahalı-ucuz

Zengin-fakir

Zengin-yoksul

Akıllı-deli

Uzun-kısa

Sağ-sol

En-boy

Hızlı-yavaş

3)     GENEL (KAPSAMLI) – ÖZEL (DAR) ANLAM

Kavramları varlıkları toplu olarak içine alıyorsa genel anlam olur

Bir varlık veya bir kavram içerisinde yer alıyorsa da özel anlam olur

( özel)              Köpek-------hayvan-------canlı-----------varlık          (genel)

Gül--------çiçek------bitki---------canlı-------varlık

4)       YANSIMA

Canlı cansız varlıkların çıkardıkları sesleri taklit yoluylaoluşan sözcüklere yansıma sözcük denir

Tahta çat diye kırıldı

Yaprakların hışırtısı uyutmadı beni

5)       İKİLEME

Çeşitli sözcüklerin art arda kullanılmasıyla oluşan söz öbeklerine ikileme denir. Anlatıma çekicilik kazandırmak, anlamı güçlendirmek esastır.

Kardeşinle güzel güzel oyna

Yalan yanlış bilgilerden kurtul