Anlam Bakımından Sözcükler

1) GERÇEK ANLAM (Temel Anlam)

Aklımıza gelen kelimenin  ilk anlamına gerçek anlam denir.

Soba çok sıcaktı.(Sıcak sözcüğü ilk olarak aklımıza ısısı yüksek olan gelir.)

Üzerinde ince bir kazak vardı. (İnce sözcüğü kalının zıttı olarak gerçek anlamda kullanılmıştır)

Karanlıkta parkta oturuyordu.( Karanlık akşam vakti güneşin battığı an ilk anlamda kullanılmıştır)

2) MECAZ ANLAM (Değişmece)

Sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlama denir. Atasözlerinde ve deyimlerde bolca mecazlı anlatım bulunmaktadır.

Beni soğuk karşıladı. (İlgisiz, onem vermemek, manasında)

İnce davranışları beni etkiledi (Kibar anlamında)

Beni kırmazsın değil mi? (hatır, dilek anlamında)

Ağır söz söyledi. (Kötü manasında)

Büyük konuştu.

Bol keseden attı.

İki el silah sesi geldi.

Baban duyarsa yandın.

Bu adam seninle oynuyor.

Hasretin beni kuruttu.

Karanlık günler elbet geçecek.

3) YAN ANLAM

Sözcüğün gerçek anlamından tamamen kopmayarak benzerlik ilgisi ile bir nesneye ait ismi başka nesnede kullanma.

Dolabın gözü (Göz insana ait bir özelliktir, benzerlik olduğu için dolabın gözü denilmiş)

Masanın ayağı. (Nasıl insanı dik tutan şey ayak sa masanın ayakta durmasına yarayan bölüme ayak denilmiş)

Uçağın kanadı (Kuşların uçmasına yarayan şey kanat olduğundan benzerlik ilgisi kurarak uçağın kanadı olmuş)

Kapını kolu (Kapının açmaya yarayan kısmını insanın koluna benzettiği için kapının kolu diyor)

Yorgan yüzlüyoruz (İnsanın dışa görülen kısmı yüzü olduğundan benzerlik ilgisi kurmuştur)

Yolun ağzında oturuyordu (insanın ağzı ile benzerlik ilgisi kurmuş)

4) TERİM ANLAM

Bir bilim veya sanat dalı ilgili kullanılan özgü anlamlardır.

Matematik: pi, çarpma,bölme,fonksiyon,limit,sayı,kesir,ondalık,karekök

Fen ve Teknoloji: devre,basit makara,asit,mayoz bölünme, fotosentez

Türkçe: Fiilimsi,çatı,noktalı virgül,kök,ek

Müzik: Nota,sol anahtarı, tını,metronom,gitar

Tiyatro: Sahne,perde,dram,komedi,eglog

Coğrafya: enlem,boylam,paralel,meridyen,vadi,ekvator

5) SOMUT ANLAM

Beş duyumuzda algıladığımız varlıkları karşılayan anlamdır.

Ses (Kulağımızla duyarız.)

Soğuk (Tenimizle hissederiz)

Acı (Dilimizle hissederiz)

Kitap (Gözümüzle görürüz)

6) SOYUT ANLAM

Beş duyu organımızla algılayamadığımız ifadelere soyut anlam denir.

Sevgi (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

Hüzün (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

Barış (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

Düşünmek (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

7) DOLAYLAMA

Bir sözcükle anlatılacak bir kavramı birden çok sözcükle anlatmak.

Kıbrıs------------------Yavru Vatan

Kömür.....................Kara Elmas

Pamuk.....................Beyaz Altın

Atatürk...................Ulu Önder

Kaleci.....................File Bekçisi

Balık.......................Derya Kuzusu

Sinema...................Beyaz Perde