Anlam Bakımından Sözcükler

1) GERÇEK ANLAM (Temel Anlam)

Aklımıza gelen kelimenin  ilk anlamına gerçek anlam denir.

Soba çok sıcaktı.(Sıcak sözcüğü ilk olarak aklımıza ısısı yüksek olan gelir.)

Üzerinde ince bir kazak vardı. (İnce sözcüğü kalının zıttı olarak gerçek anlamda kullanılmıştır)

Karanlıkta parkta oturuyordu.( Karanlık akşam vakti güneşin battığı an ilk anlamda kullanılmıştır)

2) MECAZ ANLAM (Değişmece)

Sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlama denir. Atasözlerinde ve deyimlerde bolca mecazlı anlatım bulunmaktadır.

Beni soğuk karşıladı. (İlgisiz, onem vermemek, manasında)

İnce davranışları beni etkiledi (Kibar anlamında)

Beni kırmazsın değil mi? (hatır, dilek anlamında)

Ağır söz söyledi. (Kötü manasında)

Büyük konuştu.

Bol keseden attı.

İki el silah sesi geldi.

Baban duyarsa yandın.

Bu adam seninle oynuyor.

Hasretin beni kuruttu.

Karanlık günler elbet geçecek.

3) YAN ANLAM

Sözcüğün gerçek anlamından tamamen kopmayarak benzerlik ilgisi ile bir nesneye ait ismi başka nesnede kullanma.

Dolabın gözü (Göz insana ait bir özelliktir, benzerlik olduğu için dolabın gözü denilmiş)

Masanın ayağı. (Nasıl insanı dik tutan şey ayak sa masanın ayakta durmasına yarayan bölüme ayak denilmiş)

Uçağın kanadı (Kuşların uçmasına yarayan şey kanat olduğundan benzerlik ilgisi kurarak uçağın kanadı olmuş)

Kapını kolu (Kapının açmaya yarayan kısmını insanın koluna benzettiği için kapının kolu diyor)

Yorgan yüzlüyoruz (İnsanın dışa görülen kısmı yüzü olduğundan benzerlik ilgisi kurmuştur)

Yolun ağzında oturuyordu (insanın ağzı ile benzerlik ilgisi kurmuş)

4) TERİM ANLAM

Bir bilim veya sanat dalı ilgili kullanılan özgü anlamlardır.

Matematik: pi, çarpma,bölme,fonksiyon,limit,sayı,kesir,ondalık,karekök

Fen ve Teknoloji: devre,basit makara,asit,mayoz bölünme, fotosentez

Türkçe: Fiilimsi,çatı,noktalı virgül,kök,ek

Müzik: Nota,sol anahtarı, tını,metronom,gitar

Tiyatro: Sahne,perde,dram,komedi,eglog

Coğrafya: enlem,boylam,paralel,meridyen,vadi,ekvator

5) SOMUT ANLAM

Beş duyumuzda algıladığımız varlıkları karşılayan anlamdır.

Ses (Kulağımızla duyarız.)

Soğuk (Tenimizle hissederiz)

Acı (Dilimizle hissederiz)

Kitap (Gözümüzle görürüz)

6) SOYUT ANLAM

Beş duyu organımızla algılayamadığımız ifadelere soyut anlam denir.

Sevgi (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

Hüzün (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

Barış (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

Düşünmek (Ne görebilir,ne duyabilir,ne dokunabilir ne de tadabiliriz)

7) DOLAYLAMA

Bir sözcükle anlatılacak bir kavramı birden çok sözcükle anlatmak.

Kıbrıs------------------Yavru Vatan

Kömür.....................Kara Elmas

Pamuk.....................Beyaz Altın

Atatürk...................Ulu Önder

Kaleci.....................File Bekçisi

Balık.......................Derya Kuzusu

Sinema...................Beyaz Perde

Read More

Anlam Bakımından Sözcükler (Kelimeler)

 Anlam bakımından sözcükler altıya ayrılır. Bunla;

 1) Gerçek (Sözlük) Anlam

2) Mecaz (Değişmece) Anlam

3) Yan anlam

4) Somut Anlam

5) Soyut Anlam

6) Dolaylama

7) Terim Anlam

Şimdi sırasıyla bunları anlatalım

 

1)Gerçek Anlam

Bir kelimenin zihnimizde canlandırdığı ilk anlama gerçek anlam denir. Konuşmalarımızda çoğunlukla gerçek anlam içeren kelimeler kullanırız.

Ahmet’in üzerinde ince bir kazak vardı.

Elindeki makası yere bıraktı

Bu karanlıkta sokağa çıkmak tehlikelidir

Ağır valizi elinden düşürdü 

2)Mecaz Anlam

Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazanmış olduğu yeni anlamlara mecaz anlam denir?

Mecaz anlamı kullanmamızdaki gerekçe ise anlatıma canlılık katmak, etkileyicilik katmak, anlatımı zenginleştirmektir.

Bayana yer vermen ince bir hareketti.

Ağır işlerde çalışmak cocuğu ezdi.

Kaybettiğim parayı bulamazsam yandım.

Beni kırmazsan senden bir şey rica edeceğim

Kara haberi hemen yetiştirdi.

Arabanın kaza yaptığını görünce çocuğa köpürdü 

3)Yan Anlam

İnsanlara ve başka varlıklara ait olan özellikler diğer varlıklara verilirse buna yan anlam denir. Örneklerle daha iyi anlayacağız.

Kapının kolu kırıldı (normalde kol insana ait bir özellikken başka bir varlığa benzetme yönü ile ad olmuştur.)

İki diş sarımsak getir.

Sandalyenin ayağı eskimiş

4) Somut Anlam 

Beş duyumuz (görme, dokunma, işitme, koklama, tatma) ile algıladığımız varlıkları karşılayan sözcüklere somut anlam sözcükler  denir.

Ağaç, kuş, kalem,defer, masa, bilgisayar, kapı

5)Soyut Anlam

Duyu organlarımızla algılayamadığımız varlıkları karşılayan sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir. 

Sevgi,melek,Allah,düş,iyilik,kötülük

6)Dolaylama

Bir kelime ile anlatacağımız bir şeyi birden fazla kelime kullanarak ifade etmeye denir

Yavru vatanda güzel vakit geçirdik (Kıbrıs)

Geçmiş günler beyaz perdeye aktarıldı (Sinema)

Rüştü gibi bir file bekçisi daha gelmedi

7) Terim Anlam

Bilim ve sanat dalı ile ilgili oluşturulan özel kelimelerin oluşturduğu anlama denir. 

Açılar konusuna daha yeni geldik.(geometri)

Kelimenin kökünü inceleyeceğiz

Steteskop masanın üzerinde duruyor(tıp)

Read More