DİVAN EDEBİYATINDA NESİR (DÜZYAZI):
1. Sade Nesir
- Halkı eğitmek ve bilgilendirmek için yazılan sade bir dille yazılmış nesirlerdir.
- Bu nesirde; halka yönelik masal, efsane, öykü, destan, dinî ve tasavvufî konular işlenir.
- Aşıkpaşazade, Mercimek Ahmet (Kabusname), Kul Mesut (Kelile ve Dimne) Evliya Çelebi (Seyahatname)...
2. Orta Nesir
- Genellikle Tarih ve bilim kitaplarında görülebilen nesirdir.
- Ustalık göstermek amacı olmadığı hâlde yine dedili sade nesirden ağırdır.
- Katip Çelebi’nin bazı eserleri ve Naima Tarihi, Aşıkpaşazade,, Ebülgazi Bahadır Han, Peçevi, Mütercim Asım
3. Süslü (Sanatlı) Nesir
- Bu nesre medrese öğrenimi görmüş, Osmanlıca’yı iyi bilen yazarlar yönelmiştir.
- Bu nesirde; seci (düz yazıda kullanılan kafiye), söz ve anlam sanatları ve uzun cümleler görülür.
- Dil, yabancı sözcükler ve ağır tamlamalarla yüklüdür.
- Sanatçı ustalığını gösterme amacı güder.
- Ahlâk ve felsefe konularının işlendiği eserlerde , mektuplarda ve tezkirelerde görülür.
- En güzel örneklerini veren yazarlar şunlardır: Sinan Paşa (Tazarruname), Veysî, Nergisî...
Tezkire:
- Ünlü kişilerin hayatının (biyografilerinin) toplandığı eserlerdir.
- Tezkiretü’ş-şuara / tezkire-i şuara (şair), tezkiretü’l evliya (evliya), tezkiretü’l-hattatin (hattat), tezkire-i ilmiye (alim), tezkire-i musikişinasan (müzik sanatçıları)
- Tezkireler ilk defa Acem(İran) edebiyatında ortaya çıktı.
- İlk tezkiretü'ş-şuara’sını Ali Şir Nevai yazdı: Mecalisü'n-Nefais
Tarih:
- Tarihi olay ve kişilerin anlatıldığı eserlerdir.
- Örnek: Naima Tarihi,Peçevi Tarihi, Tarih-i Cevdet...
Sefaretname:
- Siyasî bir görevle yurtdışına gönderilen kişilerin gittikleri yerleri anlattığı eserlerdir.
- Eser: Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi- Sefaretnamesi
Seyahatname:
- Yazarların gezip gördükleri yerleri siyasi,kültürel,coğrafi olarak anlattıkları eserledir.
- Seyahatnameler tarihi bir belge niteliği de taşırlar.
- İki eser: Piri Reis-Kitab-ı Bahriye; Evliya Çelebi-Seyahatname
Siyasetname:
- Yöneticilik sanatına alakalı bilgiler ve yöntemler veren edebi eserlerdir.
- En önemli ve ilki ise Yusuf Has Hacib’in Kudatgu Bilig adlı kitabıdır.
- Siyasetnamelerin en ünlüsü muhakkak ki Selçuklu veziri Nizamülmülk’ün Siyasetname’sidir.
Münazara:
- Birbirine zıt iki öğenin ya da karşıt iki görüşün karşılaştırıldığı yapıtlardır.
- Şiir ya da düzyazı olarak yazılabilir.
Münşeat:
Mektuplardan ya da farklı konulardaki düzyazılardan oluşur.
a. Resmi yazılardan oluşan münşeatlar
b. Her türden kişinin mektuplarından oluşan münşeat
C. Şairlerin mektuplarından oluşan münşeatlar.
Surname:
- Düğün törenlerinin anlatıldığı eserlerdir.
Gazavatname:
- Kahramanların savaşlarının anlatıldığı eserlerdir.
Evliya Tezkiresi:
- Din büyüklerinin gerçek ya da efsaneleşmiş hayatları ve kerametlerinin anlatıldığı eserlerdir.
- Vaazlar ve ahlaki öğütler de yer alır.
- Sinan Paşa (Tezkiretü’l-Evliya), Ahmed Hilmi (Ziyaret-i Evliya)
Kısas-ı Enbiya:
- Peygamber kıssalarının anlatıldığı eserlerdir.
Siyer:
- Hz. Muhammed’in ve dört halifenin hayatının anlatıldığı eserlerdir.
Hilye:
- Peygamberimizin iç ve dış özelliklerinin anlatıldığı eserlerdir.
Sabah Dershanesi Alıntı..............................................