Anlatımın Temel Özellikleri

     İyi bir anlatımda bazı kurallara uymak gerekir. Anlatımın temel özelliklerini şu şekilde açıklayabiliriz.
- İyi bir anlatım açık ve net olmalıdır.
- Anatımda dilin kurallarına uyulmalıdır.
- Anlaşılması güç ve karmaşık cümlelerden uzak durulmalıdır.
- Sade, gösterişten uzak mümkün olduğu kader yalın bir dil kullanılmalıdır.
     İyi bir anlatımda bulunması gereken özellikler şunlardır :
  1. Açıklık :
Anlatımda hiçbir tartışmaya sebep verilmez. Yani cümleyi okuyan herkes aynı şeyi anlamalıdır. Açık bir anlatımda her okuyan cümle ile ilgili farklı bir yorum çıkaramaz. Bu özellikleri taşımayan cümlelerde "kapalılık" vardır.
Metindeki açıklığı olumsuz etkileyen unsurlar cümlelerin gereksiz yere uzatılması, edebi sanatlara çok yer verilmesi, sık kullanılmayan kelimelerin çok olması ve anlatım bozukluklarıdır.
  1. Duruluk :
Bir anlatımda gereksiz sözcük ve eklerin bulunmamasına duruluk denir. Duruluğu bozan hususlar şunlerdır.
- Aynı anlama gelen kelimelerin bir arada kullanılması
Örnek :
"Mecburen oradan ayrılmak zorunda kaldım" cümlesinde "mecburen" ve "zorunda kaldım" ifadeleri aynı anlama geldiği için duruluğu bozmaktadır.
- Eklerin yanlış yerde kullanılması ya da yanlış kullanılması duruluğu bozmaktadır.
Örnek :
"Birçok sıkıntılar yaşadık" cümlesinde "birçok" ifadesi çoğul anlamı verdiği için "sıkıntılar" kelimesindeki "-lar" ekine gerek yoktur.
Not : Bir metinde gereksiz sözcük ve ekler varsa anlatımı duru değildir.
  1. Yalınlık :
Anlatımın söz sanatları, uzun cümleler ve zor anlaşılır kelimelerden uzak olmasıdır.  Sade anlatımın karşılığı süslü anlatım yada "ağdalı anlatım"dır. Yalın bir anlatımda düşünceler ya da duygular kesin ve kısa ifadelerle anlatılır.
  1. Akıcılık :
Anlatımın hiçbir engele uğramadan akıp gitmesi yani pürüzsüz olması demektir. Anlatımın akıcılığını bozan emgelleri şu şekilde sıralayabiliriz :
- Gereksiz sözcük, hece ya da eklerin kullanılması
- Telaffuzu zor sözcüklerin cümlelerde kullanılması akıcılığı bozan unsurlardır.
  1. Doğallık :
Anlatımın yapmacıklıktan,zorlamalardan uzak bir biçimde içten ve samimi bir şekilde olmasıdır.
Özellikle deneme türünde yazılmış metinlerde doğallık okuyucuyu etkileyen ve inandırıcılığı artıran bir husustur.
  1. Özgünlük :
Anlatıcının anlatımında başkalarına benzememesi, farklı konular ve düşünceleri farklı bir üslupla anlatması özgünlük olarak adlandırılır.
  1. Özlülük :
- Az sözle çok duygu ve düşüncenin anlatılmasıdır.
- Özlülükte anlatım laf kalabalığına getirilmeden özet bir nitelik taşır.
- Özlülüğe örnek olarak atasözleri ve deyimler gösterilebilir. Bu tür sözlerde az lafla çok şey anlatılmaktadır.
- Bu tür söylenmesi gibi kolay görünen ama ustalık isteyen sözlere "sehl-i mümteni" denir.
  1. Sağlamlık :
-Anlatımın dil kurallarına uygun olması ile ilgilidir.
- Cümlede ögelerin eksik kullanılması, eklerin yanlış kullanılması gibi durumlar anlatımda sağlamlığı bozar.
  1. Tutarlılık :
- Anlatımda kopukluk olmaması, söylenen bir cümlenin diğer cümle ile çelişkiler oluşturmamasına tutarlılık denir.
- Örneğin "bugün ak dediğine yarın kara diyor" atasözü tutarsızlığı çok güzel ifade eden bir sözdür.

0 Comments:

Yorum Gönder

Deneme