Makber Şiiri
Makber Abdülhak Hamit Tarhan'ın eşi Fatma Hanım'ın ölümünden sonra yazmış olduğu şiiridir. Ölümün insan üzerindeki etkilerinin tezahürü olan bu şiir sonraki dönemlerde ölüm kavramına bakışı yansıtan şiirlere ilham kaynağı olmuştur.
Makber Şiirindeki Bilinmeyen Kelimeler
Tebah : Yok olmak, yıkılmak
Haksar : Toz toprak içinde kalmış, perişan halli
Tarumar : Yıkık dökük
Baki : Ebedi
Enis-i Dil : Gönül dostu
Dil ruba : Gönül kapan, gönül alan
Bineva : Zavallı, çaresiz
Aşna : Tanıdık, dost, aşina
Reh-i Beka : Ebedi yol
Ketm etmek : Saklamak, gizlemek
Meyl-i İbtisam : Gülümsemeye istekli olmak
Dag-ı dil : Gönül yarası
Eyyam-ı hayat : Hayatın günleri (ömür)
Cay-ı dilber : Dilberin bulunduğu yer
Şiirin İncelenmesi
Şair kendinden önceki şiirlerde ölüme bakış açısını değiştirmiş ve ölümü sorgular tarzda ifadeler kullanmıştır. "Bi maksad ü bigünah gitti" derken eşinin günahsız ve amaçsız bir biçimde öldüğünü söyleyerek adeta ölümü sorgulamaktadır. "görsem seni karanlık yeridir/çünkü benim nurum gitti ey ilah" derken de yine isyanında devam ediyor ancak sonraki dizelerde ölümü kabulleniş ve af dileme başlıyor.
- Şiirin kafiye şeması baştan sona kadar aa-bb-aa-ca şeklindedir.
- Aruzun Mef’ûlü / Mefâ’ilün / Fâ’ulün kalıbı kullanılarak yazılmıştır. Bu kalıp Hüsn-ü Aşk ve Leyla vü Mecnun gibi mesnevilerde kullanılmıştır.
Makber
Gitti nazarımdan, ah gitti...
Bi maksad ü bi günah gitti.
Her fert cihanda birdir amma
Bir tane değildir, öyle, haşa.
Bir tane idi o mah, gitti.
Aylarca olup tebah gitti.
Görsem yeridir seni karanlık
Nurum benim ey ilah gitti.
Eyvah! Ne yer, ne yâr kaldı,
Gönlüm dolu ah-u zâr kaldı.
Şimdi buradaydı, gitti elden,
Gitti ebede gelip ezelden.
Ben gittim, o haksar kaldı,
Bir köşede tarumar kaldı,
Baki o enis-i dilden, eyvah,
Beyrut'ta bir mezar kaldı.
Bildir bana nerde, nerde Yarab,
Kim attı beni bu derde Yarab?
Nerde arayayım o dil rübayı,
Kimden sorayım bi-nevayı?
Derler ki unut o aşnayı,
Gitti tutarak reh-i bekayı,
Sığsın mı hayale bu hakikat?
Görsün mü gözüm bu macerayı?
Sür'atle nasıl da değişti halim,
Almaz bunu havsalam, hayalim.
Çık Fatıma! Lahdden kıyam et,
Yadımdaki haline devam et.
Ketmetme bu razı, söyle bir söz,
Ben isterim, ah, öyle bir söz.
Güller gibi meyl-i ibtisam et,
Dağ-ı dile çare bul, meram et.
Bir tatlı bakışla, bir gülüşle,
Eyyamı hayatımı temam et,
Makber mi nedir şu gördüğüm yer?
Ya böyle reva mı ey cay-ı dilber?
Abdulhak Hamit Tarhan