İslamiyet kabul edilmeden önce, Türklerin yazıyı kullanmaya başlamış oldukları 5 ve 6. yüzyıllarda ilk örnekleri görülen eserlere İslamiyet öncesi yazılı edebiyat ürünleri denilmektedir. Bilinen ilk örnekleri Kırgızlara ait balbal adı verilen mezar taşlarıdır. Bu taşlarda yalnızca birkaç kelime kullanılmıştır ve kullanılan alfabe Göktürk yazıtlarına göre ilkel bir nitelik taşır. Bu döneme ait en önemli eserler Göktürk yazıtlarıdır. 8. yüzyılda yazılan anıtlar Moğolistan sınırları içerisinde bulunmaktadır. Göktürk anıtları Orhun Irmağının eski yatağında bulunduğu için Orhun Yazıtları olarak da adlandırılmaktadır. Bu yazıtlar taş üzerine Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Akıcı bir üslubu bulunan yazıtlarda Göktürklerin tarihi, yönetimi ve savaşlarından bahsedilmiştir. Yazılı dönem ile ilgili eserler ve özellikleri şu şekildedir:
1. Orhun Yazıtları : Anıtlarda Çinliler karşısında bağımsızlık mücadelesi veren Göktürklerin mücadelesi anlatılmaktadır. Göktürk alfabesi ile yazılan anıtlardan üç tanesi çok önemlidir.
- Bilge Tonyukuk Yazıtı : Vezir Tonyukuk adına yazılmıştır ve Çinlilerle olan mücadele anlatılmıştır.
- Kül Tigin Yazıtı : Bilge Kağan tarafından kardeşi Kül Tigin'in ölümü üzerine dikilmiştir.
- Bilge Kağan Yazıtı : Bilge Kağanın ölümünden sonra dikilmiştir ve Bilge kağanın halkına olan iyi dileklerinden bahsedilmektedir.
Thomsen ve Radloff tarafından okunan Orhun anıtları İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatının yazılı kaynakları içerisinde en önemli yeri tutmaktadır.
2. Uygur Metinleri : Göktürklerin yıkılması ile tarih sahnesine çıkan Uygur Türklerinden kalma yazılı metinlerdir. Uygurların inançları olan Maniheizm ve Budizmi anlatan metinlerdir. Turfan yöresinde yapılan kazılar sonucu ortaya çıkarılan bu metinlerden Uygurların kitap basma teknikleri hakkında bilgi sahibi oldukları anlaşılmaktadır. Uygurlar döneminde kalma bu eserler 14 harfli Uygur alfabesi ile yazılmıştır.
0 Comments:
Yorum Gönder
Deneme