Ses Olayları

ÜNSÜZ DEĞİŞİKLİĞİ

Türkçe sözcüklerde “b” dudak
ünsüzünden önce “n” ünsüzü kullanılmaz.
“b” ünsüzü “n” yi “m” ye çevirir.
Tenbel…tembel…

UYARI:Özel adlarda ve bileşik isimlerde
bu kural uygulanmaz. İstanbul,binbaşı,onbaşı…

ÜNLÜ DARALMASI:

a)Düz – geniş (a,e)ile biten fiillerin sonuna
“-yor” eki getirildiğinde bu ünlüler
darlaşarak (ı,i,u,ü) olur.bekliyor..bek-le-yor

b)Tek heceli “de ve ye-”fiilleri bazı ekleri aldıklarında (e) düz-geniş ünlüleri darlaşarak (ı,i,u,ü)olur.diyen…..de-y-en

4.ÜNLÜ DÜŞMESİ:

Bu olaya hece düşmesi de denilebilir.Birkaç şekilde görülür.

-İkinci hecelerin ortasında dar ünlü bulunan organ ve akrabalık adlarından sonra ünlü ile başlayan bir ek gelirse ikinci hecedeki dar ünlü düşer.ağız-ı…..ağzı

-İkinci heceleri “v/y+dar ünlü (ı,i,u,ü)+r” olan fiil köklerinden sonra sesli ile başlayan ek geldiğinde ikinci hecelerdeki dar ünlü düşer. Devir-im……..devrim

-Türkçe olmayan sözcükler, ünlü ile başlayan bir ek alınca ikinci hecelerindeki dar ünlüler düşer.fikir-e………fikre

-Türkçe olmayan sözcüklerle bileşik fiil kurulurken iisimdeki ünlü düşer.
kayıp ol-….kaybol-, hapis ol-….hapsol-

-Bazı isimler “isimden fiil yapım eki “alırken son hecesindeki ünlü düşer.
sızı-la ….sızla ,oyun-a…..oyna

-Kimi sıfatlardan fiil türetilirken son hecesindeki ünlü düşer.sarı –ar……sarar

-Rast ,ast,üst..sözcükleri ile kurulan bileşik sözcüklerde “t” sesi düşer.
rast-gele..rasgele

6.ÜNLÜ TÜREMESİ

-”-cık/cik” eki dört kelime üzerinde ünlü türemesine neden olur.
gencecik….genc-e cik

-”Gülücük ve öpücük” kelimelerinde ünlü türemesi yoktur.bu kelimelerde (ş) ünsüzü düşmüştür. Gülücük…..gülüş-cük
-(m,p,r,s)ile yapılan pekiştirmede araya (a,e) ünlü türemesi girer.
yapayalnız….yap-a-yalnız
güpegündüz….güp-e-gündüz

7.ÜNSÜZ (sessiz) TÜREMESİ

-”n” ünsüzünün “-de,-den” hal eklerinden
önce kullanıldığı durumlarda görülür.
ondan…….o-n-dan
ufkundayız…….ufuk-u-n-da-y-ız
-Yardımcı fiillerle kurulan bileşik fiillerde görülür.reddetmek ……red-etmek
affetmek ……af-etmek

-İsim soylu sözcük ünlü ile başlayan ek alınca ses ikizleşmesi olur.
hak-ı.....hakkı
zan-ın-ca…….zannımca
-(m,p,r,s)ile pekiştirilen sözcüklerde (m,p,r,s)ünsüzleri türemelidir.
masmavi ….mas-mavi

-Ünlü ile biten sözcük ünlü ile başlayan ek aldığında araya (y,ş,s,n)kaynaştırma harfini alırlar,kaynaştırma harfleri de türemelidir.
kapıyı……kapı-y-ı
altışar……..altı-ş-ar

8.ULAMA

Sözcük sonlarındaki ünsüzlerin ,kendilerinden sonra gelen sözcüklerin
başlarındaki ünlülere bağlanmasına ulama denir.

Yeşil pencereden bir gül at bana .
Bakkaldan üç ekmek aldım.

UYARI:
-Noktalama işareti ulamayı bozar.
Sırtımda yün yastığım ,elimde ıhlamurum…

Ses Olayları slayt  1 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR

Ses Olayları slayt  2 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR

Ses Olayları slayt  3 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR

Ses Olayları slayt 4  İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR

Ses Olayları slayt 5  İNDİRRRRRRRRRRRRRRRR