Dinî Tasavvufî Halk Edebiyatı (Tekke Edebiyatı)

Dinî Tasavvufî Halk Edebiyatının Genel Özellikleri

• Genellikle hece ölçüsü daha çok kullanılmıştır ,az da olsa aruz ölçüsü kullanılan şiirler vardır.
• Şiirlerde Yarım uyak ve redifler  sık kullanılmıştır.
• Tasavvuf terimlerini saymazsak dil,halkın anlayabileceği özellikte ve  çok sadedir.
• Saz eşliğinde çalınıp  söylenenler şiirlerde vardır.
• İşlediği başlıca temalar; Allah sevgisi, doğruluk ve adalet, nefsin öldürülmesi,insan sevgisi,ölüm, ölüm sonrası, Allah’a varış,tasavvufun  ilkeleri...
• Şiirler Coşkuludur,genellikle didaktik şiirlerden oluşur.
• Şiirlerde nazım birimi dörtlüklerden oluşur fakat beyitle oluşturulmuş türler de bulunmaktadır.

Kullanılan Nazım Türleri:

 İlahi

• Tekke edebiyatının en önemli ve ana nazım türüdür.
• Genellikle 8’li hece ölçüsüyle söylenir, fakat  7 ve 11’li de olabilir.
• İşlediği temel konular; Fanilik,ölüm,Allah sevgisi,nefsin öldürülmesi,hakikate ulaşma...
• Edebiyatımızda bu türün en büyük sanatçısı hiç kuşkusuz Yunus Emre’dir.

 Nefes

• Nefesler genellikle 8’li hece ölçüsüyle söylenir.
• İlahilerin temel konularının Bektaşilerce, tarkatçe  söylenmesi sonucu ortaya çıkmış türdür.

 Deme ( Deyiş )

• Hecenin 8’li kalıbı ile  söylenir
• Genellikle saz eşliğinde kendine özgü bir ezgi ile  söylenir.

Nutuk

 Tekke Edebiyatı’nda Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni katılan müritleri bilgilendirmek tarikat derecelerini, tarikat adabını veb tarikat kavramlarının  öğretmek amacıyla söylenen didaktik(Öğretici)  şiirlerdir.

Devriye

 Evrendeki var olan  canlı cansız her şey Allah'tan gelmiştirve muhakkak  yine Allah'a dönecektir. İslamiyette bu felsefeyi yansıtan şiirlere devriye denir.

 Şathiye

• Türk edebiyatında dini ve tasavvufi halk şiirinde genel olarak mizahi manzumelere şathiye adı verilir.
• İnançlardan genellikle  alaylı bir şekilde  söz eder gibi yazılan şiirlerdir.ilk bakışta saçma sanılan bu sözlerin, derin bir iman ile yorumlandığında tasavvufla ilgili türlü kavramlara değindiği  muhakkak ki anlaşılır.
• Edebiyatımızzda bu tür şiirlere genellikle Bektaşi şairlerinde rastlanır.
• Hiç kuşkusuz bu türün en tanınmış şairi Kaygusuz Abdal’dır.

Not:Yukarıdaki edebi  türler koşma nazım biçimiyle yazıldığı için birer nazım biçimi kabul edilmez bunlar; birer nazım türüdür.