Büyük Ünlü Uyumu

Türkçe kelimeler kendine özgü bazı özellikler gösterirler, böylelikle yabancı kelimelerden ayırt edilirler. İşte bu özelliklerden biri, büyük ünlü uyumudur. Buna “kalınlık incelik uyumu” da denir.

İki kuralı vardır.

1: Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde bulunan sesli harf ince ise diğer hecelerdeki sesli harflerde ince olur.

Öğütlerimiz
ö: ince
ü: ince
e: ince
i : ince

2. İlk hecedeki sesli, kalın ise diğerleri de kalın olmalıdır.

koyunlar
o: kalın
u: kalın
a: kalın

Büyük Ünlü Uyumunun Bazı Özellikleri

1. Türkçe oldukları halde zamanla ses değişikliğine uğramış kelimeler büyük ünlü uyumuna uymazlar.

Aslı Değişmişi
Alma elma
Ana anne
Kangı hangi
Kal’a kale
Karındaş kardeş

2. Türkçemiz’e yabancı dillerden girmiş bazı kelimeler büyük ünlü uyumuna uymayabilir.

İnsan (i: ince; a: kalın Uymaz)
Dünya (ü: ince; a: kalın Uymaz)
Kitap (i: ince; a: kalın Uymaz)
Gazete (a: kalın; e: ince Uymaz)
Otomobil (o: kalın; i: ince Uymaz)
Televizyon (e/i: ince; o: kalın Uymaz)

DİKKAT!

Bazı yabancı kökenli kelimeler büyük ünlü uyumuna uyabilir.
İskele (İtalyanca)
Sosyal (Fransızca)
Radyo (İngilizce)
Emniyet (Arapça)

3. Birleşik kelimeler ve tek heceli kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.

Kadıköy
Gecekondu
Ayşekadın
Okuyabilirim
Türk
Dört
Alt

DİKKAT!

Kelimeye gelen bazı ekler, eklendiği sözcüğün son hecesindeki sesli harfe uymaz ve BÜU’ nu bozar.
-ki : akşamki, sabahki
-ken : koşarken, oynarken
-()yor : seviyor, görüyor
-leyin : akşamleyin, sabahleyin
-()mtrak : ekşimtrak, yeşilimtrak
-daş : gönüldaş, meslektaş

 

Büyük Ünlü Uyumu Slayt İNDİRRRRRRRRRR