Başarılı bir okuyucu, okurken karşılaştığı kavramların daha önce özümlediklerine uyup uymadığını sorgular. Yani yazarın metinde kendisine iletmek istediği mesaj ile daha önceki yaşantılarını karşılaştırarak bir sonuca ulaşır ve metni yeniden anlamlandırır.
“Sorular ortaya atan, hipotez oluşturan, okuyan bulgu toplayan ve bulduklarının doğru olup olmadığını kontrol eden bir okuyucu, etkin bir sorgulama ve araştırma yapıyor demektir.
Piaget’ye göre sorgulama zihnin doğal bir fonksiyonudur. Çocuk, çevresinden elde ettiği bulguları kavramsallaştırmakla uğraşır. Çevre ile etkileşim, formal eğitimden çok önce başlar ve çocuğun zihninde bir takım şemalar oluşmasına yardım eder. Karşılaşılan olaylar bilinen kavramlardan farklı değilse, kolaylıkla özümleme oluşur. Özümlenen kavramlara uymayanlar için yeni şemalar oluşabilir; buna yerleştirme denir. Sorgulama, tamamlayıcı rolünde, özümleme ve yerleştirmenin ikisini de kapsar.”
“Sorgulama yapamayan bir okuyucunun okumasının düzene konması gerekir. Bu okuyucu, tam anlamıyla bağımlı bir okuyucu ve bağımlı bir öğrenendir. Böyle bir okuyucunun desteklenmesine ihtiyaç vardır. Onun için okuma parçasıyla ilgili sorular hazırlanmalı; okuma ve anlama düzeyi belirlenmeli, varılan sonuç okuyucuya bildirilmelidir.
...Sorgulama yani inceleme ve araştırma, okuma için temel oluşturur, okuma öğretiminin sorgulamayı sağlaması gerekir.
Birisine okuyacak bir şeyler vererek ve nasıl okuyacağını göstererek onda kavramsal değişiklikler oluşturmaya çalışan kişi, okuma öğretimi yapıyor demektir.” (Sağlamer, Çağdaş Eğitim Dergisi, Sayı: 208)
Başarılı bir okuma yani anlayarak, eleştirerek, sorgulayarak ve yorumlayarak okuma için şu hususlara dikkat etmek gerekir:
- Okumanın amacı iyi tespit edilmeli; neyin, niçin okunduğuna dikkat edilerek okunmalıdır.
ı. Genel kültür edinmek için okumak, kişilerin dünyaya bakış açılarını oluşturmasına, köklü bilgiler ve yararlı davranışlar edinmesine yardımcı olur. (gazete vb. okumak gibi)
ıı. Anlamak ve kavramak için okumak, insanın ilgi alanında olgunlaşmasına, hayata hazırlanmasına ve başarısına yardımcı olur. (ders kitabı vb. okumak gibi)
ııı. Eğlenmek ve zevk almak için okumak, yararlı ile yararsızı belirledikten sonra insanın ruhsal açlığını gidermesine yardımcı olur. (şiir, roman, hikâye vb. okumak)
- Okuma stratejisi belirlenmelidir.
- Okurken seçici olunmalıdır. Her yazarı rastgele okuyan ve hepsinden etkilenen kişi ne düşündüğünü, neye inandığını bilemeyeceğinden sağlam ve tutarlı bir kişilik geliştiremez.
- Parçadaki başlık ve alt başlıklar gözden geçirilmelidir.
- Ele alınan metni önce okuma akışını kesmeden, göze çarpan temel noktaları tespit edip tarayarak ön okuma yapılmalıdır. Bu yöntemle önemsiz sayılabilecek ayrıntılarla zaman kaybetmeyip gerçekten kavranması gerekenlerle ilgilenme kolaylaşacaktır.
- Okurken anahtar kelimeler ve önemli cümleler belirlenmelidir. Anlaşılmayanları çözmek için duraksamayıp bir süre beklenmelidir; muhtemelen sonra gelen satırlar zihindeki soru işaretlerini ortadan kaldıracaktır.
- Bir okuma materyalindeki gizli ve açık bütün sırlar kavranmaya çalışılarak anlam zihne yerleştirilmelidir.
- Anlaşılması zor ve karmaşık okuma materyalleri sık sık gözden geçirilmeli, önemli kısımları not alınmalı; gerektiğinde bunlarü, öğretmen konu alan uzmanıyla tahlil edilmelidir.
- Okuduktan sonra öğrenilenler tekrarlanıp değerlendirilmeli, bu yolla kavrama yeteneği geliştirilmelidir.
Okuma hangi çeşit olursa olsun okunan metnin ana düşüncesini iyi anlamak dil ve üslubunu kavrayabilmek, eleştirel bir tavır takınmak ve anlaşılmayan bölümü atlamayıp tekrar okumak, sonunda not alıp özet çıkarmak yararlı okuma teknikleridir.
Tablo: Güçlü Okuyucularla Zayıf Okuyucuların Karşılaştırılması
Güçlü Okuyucular | Zayıf Okuyucular | |
Okuma öncesi |
| |
Okuma süresince |
|
|
Okuma sonrası |
|
|
0 Comments:
Yorum Gönder
Deneme