ÜNSÜZ DEĞİŞİKLİĞİ
Türkçe sözcüklerde “b” dudak
ünsüzünden önce “n” ünsüzü kullanılmaz.
“b” ünsüzü “n” yi “m” ye çevirir.
Tenbel…tembel…
ünsüzünden önce “n” ünsüzü kullanılmaz.
“b” ünsüzü “n” yi “m” ye çevirir.
Tenbel…tembel…
UYARI:Özel adlarda ve bileşik isimlerde
bu kural uygulanmaz. İstanbul,binbaşı,onbaşı…
bu kural uygulanmaz. İstanbul,binbaşı,onbaşı…
ÜNLÜ DARALMASI:
a)Düz – geniş (a,e)ile biten fiillerin sonuna
“-yor” eki getirildiğinde bu ünlüler
darlaşarak (ı,i,u,ü) olur.bekliyor..bek-le-yor
“-yor” eki getirildiğinde bu ünlüler
darlaşarak (ı,i,u,ü) olur.bekliyor..bek-le-yor
b)Tek heceli “de ve ye-”fiilleri bazı ekleri aldıklarında (e) düz-geniş ünlüleri darlaşarak (ı,i,u,ü)olur.diyen…..de-y-en
4.ÜNLÜ DÜŞMESİ:
Bu olaya hece düşmesi de denilebilir.Birkaç şekilde görülür.
-İkinci hecelerin ortasında dar ünlü bulunan organ ve akrabalık adlarından sonra ünlü ile başlayan bir ek gelirse ikinci hecedeki dar ünlü düşer.ağız-ı…..ağzı
-İkinci heceleri “v/y+dar ünlü (ı,i,u,ü)+r” olan fiil köklerinden sonra sesli ile başlayan ek geldiğinde ikinci hecelerdeki dar ünlü düşer. Devir-im……..devrim
-Türkçe olmayan sözcükler, ünlü ile başlayan bir ek alınca ikinci hecelerindeki dar ünlüler düşer.fikir-e………fikre
-Türkçe olmayan sözcüklerle bileşik fiil kurulurken iisimdeki ünlü düşer.
kayıp ol-….kaybol-, hapis ol-….hapsol-
kayıp ol-….kaybol-, hapis ol-….hapsol-
-Bazı isimler “isimden fiil yapım eki “alırken son hecesindeki ünlü düşer.
sızı-la ….sızla ,oyun-a…..oyna
sızı-la ….sızla ,oyun-a…..oyna
-Kimi sıfatlardan fiil türetilirken son hecesindeki ünlü düşer.sarı –ar……sarar
-Rast ,ast,üst..sözcükleri ile kurulan bileşik sözcüklerde “t” sesi düşer.
rast-gele..rasgele
rast-gele..rasgele
6.ÜNLÜ TÜREMESİ
-”-cık/cik” eki dört kelime üzerinde ünlü türemesine neden olur.
gencecik….genc-e cik
gencecik….genc-e cik
-”Gülücük ve öpücük” kelimelerinde ünlü türemesi yoktur.bu kelimelerde (ş) ünsüzü düşmüştür. Gülücük…..gülüş-cük
-(m,p,r,s)ile yapılan pekiştirmede araya (a,e) ünlü türemesi girer.
yapayalnız….yap-a-yalnız
güpegündüz….güp-e-gündüz
-(m,p,r,s)ile yapılan pekiştirmede araya (a,e) ünlü türemesi girer.
yapayalnız….yap-a-yalnız
güpegündüz….güp-e-gündüz
7.ÜNSÜZ (sessiz) TÜREMESİ
-”n” ünsüzünün “-de,-den” hal eklerinden
önce kullanıldığı durumlarda görülür.
ondan…….o-n-dan
ufkundayız…….ufuk-u-n-da-y-ız
-Yardımcı fiillerle kurulan bileşik fiillerde görülür.reddetmek ……red-etmek
affetmek ……af-etmek
önce kullanıldığı durumlarda görülür.
ondan…….o-n-dan
ufkundayız…….ufuk-u-n-da-y-ız
-Yardımcı fiillerle kurulan bileşik fiillerde görülür.reddetmek ……red-etmek
affetmek ……af-etmek
-İsim soylu sözcük ünlü ile başlayan ek alınca ses ikizleşmesi olur.
hak-ı.....hakkı
zan-ın-ca…….zannımca
-(m,p,r,s)ile pekiştirilen sözcüklerde (m,p,r,s)ünsüzleri türemelidir.
masmavi ….mas-mavi
hak-ı.....hakkı
zan-ın-ca…….zannımca
-(m,p,r,s)ile pekiştirilen sözcüklerde (m,p,r,s)ünsüzleri türemelidir.
masmavi ….mas-mavi
-Ünlü ile biten sözcük ünlü ile başlayan ek aldığında araya (y,ş,s,n)kaynaştırma harfini alırlar,kaynaştırma harfleri de türemelidir.
kapıyı……kapı-y-ı
altışar……..altı-ş-ar
kapıyı……kapı-y-ı
altışar……..altı-ş-ar
8.ULAMA
Sözcük sonlarındaki ünsüzlerin ,kendilerinden sonra gelen sözcüklerin
başlarındaki ünlülere bağlanmasına ulama denir.
başlarındaki ünlülere bağlanmasına ulama denir.
Yeşil pencereden bir gül at bana .
Bakkaldan üç ekmek aldım.
Bakkaldan üç ekmek aldım.
UYARI:
-Noktalama işareti ulamayı bozar.
Sırtımda yün yastığım ,elimde ıhlamurum…
-Noktalama işareti ulamayı bozar.
Sırtımda yün yastığım ,elimde ıhlamurum…