Gölge Oyunu

Karagöz; deve veya manda derisinden yapılan ve tasvir adı verilen insan, hayvan veya eşya şekillerinin çubuklara takılıp arkadan verilen ışıkla beyaz perde üzerinde hareket ettirilmesi esasına dayanan gölge oyunudur. Oyun adını baş kişisi olan Karagöz’den almaktadır.

Gölge oyununun kaynağı Güneydoğu Asya ülkeleri olarak kabul edilir. Türkiye’ye gelişi hakkında ise değişik görüşler vardır. Bize göre Karagöz oyunu Asya’dan getirdiğimiz bir eğlence türüdür. Ayrıca Karagöz’le Hacivat’ın yaşayan kişiler olduğuna dair anlatılan hikâyeler de var. Bunlardan en bilineni Karagöz ve Hacivat’ın Sultan Orhan zamanında Bursa’daki Ulu Cami’nin yapılışında usta olarak çalıştıkları, sık sık işi bırakıp espriler yaptıkları, işçilerin bunları izlediği ve inşaatın ilerlemediği, durumu gören Sultan Orhan’ın Karagöz ve Hacivat astırdığı, sonra da pişman olduğu,bu kişileri sureten de olsa yaşatmak istediği söylenir. Şeyh Küşteri isminin Gölge Oyunu açısından önemi büyüktür. Gölge Oyunu’nundaki tasavvuf anlayışı Şeyh Küşteri’den gelir.

Kendi mizah anlayışımıza, sanat zevkimize ve estetik anlayışımıza göre biçimlendirilen ve geliştirilen gölge oyunu Karagöz 18.yy.’dan itibaren halkın en sevilen eğlence türlerinden biri olmuştur. Usta çırak ilişkisiyle yetişen Karagöz sanatçıları saraylardaki ve konaklardaki eğlencelerde, kahvelerde gösteriler yapmaya başlamışlardır. Bu durum 19.yy.’ın  ortalarına kadar sürmüştür. Avrupa tiyatrosunun ülkemize gelmesi, sosyal ve ekonomik değişiklikler nedeniyle 19.yy.’ın sonlarından itibaren Karagöz’e ilgi azalmaya başlamıştır. Bugün sayıları çok az da olsa Karagöz sanatçılarımız bu sanatı yaşatmaya çalışmaktadırlar. Karagöz tek sanatçının yeteneğine bağlı olarak oynatılır. Perdedeki tasvirlerin hareket ettirilmesi, değişik tiplerin seslendirilmesi, şive ve taklitlerin hepsi bir sanatçı tarafından yapılır. Sanatçının yanında kendisine yardım eden iki yardımcısı bulunur.

Karagöz’de komik öğeler öne çıkarılarak konular işlenir. Çifte anlamlar, abartmalar, söz oyunları, ağız taklitleri belli başlı güldürü öğeleridir.


GÖLGE OYUNUNUN BÖLÜMLERİ


A.GİRİŞ(Mukaddime,Başlangıç)

B.SÖYLEŞME(Muhavere)

C.ASIL OYUN(Fasıl)

D.BİTİŞ(Hitam)


A.GİRİŞ(Mukaddime,Öndeyiş)




Bu bölüm âdeta birkaç küçük alt bölümden oluşmaktadır.


Önce Karagöz perdesi aydınlanır. Bunun hemen ardından ‘göstermelik’ adı verilen bir suret perdeye düşürülür. Üflendiği zaman arı vızıltısına benzer bir ses çıkaran ‘nareke’ adlı çalgının çalınmasıyla göstermelik kaldırılır. Göstermeliğin kaldırılmasından sonra bir tef sesi eşliğinde Hacivat perdeye indirilir.


Hacivat, perdeye indirilişi sırasında bir semaî okur. Semaînin sona ermesini Hacivat’ın konuşması takip eder. ‘Of... Hây Hak!...’ ‘Hây Hak...’ sözlerinden birini söyledikten sonra perde gazeline başlar. Bu gazelden sonra yere kapanıp secde eder. Perde gazelinde Şeyh Küşteri’nin oyunun kurucusu olduğundan, dünyanın geçiciliğinden bahseder. Hacivat’ın seciyeli konuşmalarından sonra Karagöz de aşağıya (perdeye) indirilir. Karagöz’ün indirilmesiyle bir dövüş başlayacaktır.Sonuçta Hacivat kaçıp kurtulacak, Karagöz ise yerde boylu boyunca uzanacaktır. Karagöz’ün yerde yatarken söyledikleri birer tekerlemedir. Bazı araştırıcılara göre âdeta bir göstermelik gibi algılanan bu gösteriler Metin And’a göre bir ön-oyundur.



Bir Semaî Örneği



nHer güzel böyle nazlı mı olur

Sürmeli elâ gözlü mi olur

Dilberi sevmek gizli mi olur

Ömrümün varı gel sarıl bari



Dilberin dudağı âb-ı kevser mi

Dişleri inci lâ’li gevher mi

Rahmı yok zalim kalbi mermer mi

Ömrümün varı gel sarıl bari


B. SÖYLEŞME(Muhavere)


Giriş bölümünün bitmesiyle, oyunun ikinci bölümü olan Söyleşme bölümü başlamış olur. Söyleşme, tam anlamıyla bir çene yarıştırma bölümüdür. Bölüm oyunun iki önemli kahramanı olan Hacivat ve Karagöz arasında geçen konuşmalara dayanır. Ancak bazı ara söyleşmelerde konuşanların sayısı dördü beşi bulabilir.Genel olarak söyleşmedeki konular asıl oyunda sergilenecek olaylarla ilgili değildir.


ASIL OYUN(Fasıl)


Bu bölüm oyunun kendisidir. Asıl Oyun’da belli bir olay gösterilir, bir konu ele alınır. Oyunlar bu bölümdeki olaylara göre ad alırlar. Karagöz ve Hacivat’tan başka oyunun diğer kişileri de bu bölümde yer alırlar. Bu bölümün yeni oyuncuları çeşitli özelliklerine göre tanıtılırlar. Bazıları kılık kıyafetiyle dikkati çekerken, bazıları da ağız özellikleriyle bizi etkilemeye çalışırlar.

BİTİŞ(Hitam)



Bazı oyunlarda bu bölüm oldukça kısadır. Karagöz ile Hacivat’ın ikişer üçer konuşmasından sonra hayaller sırasıyla perdeden indirilir. Bu arada konuşmalar sırasında Karagöz Hacivat’ı döver. Sona eren oyundan alınması gereken ders de izleyicilere bildirilir. Bu bölümde ertesi gün oynanacak oyunun adı ve oynanacağı yer de duyurulur.


Genel olarak bir oyun şöyle bir karşılıklı konuşmayla sona erer.


Hacivat: Yıktın perdeyi  eyledin viran!

Varayım sahibine haber vereyim heman!

Karagöz: Her ne kadar sürc-i lisân ettikse affola



Alıntıdırrrrrrrrrrr......


 GÖLGE OYUNUNDA KİŞİLERRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR



GÖLGE OYUNU SLAYTI İÇİN TIKLAYINNNNNNNNNNNNNNNNNNNN


 


KARAGÖZ ANİMASYON 1 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRRR



KARAGÖZ ANIMASYON 2 İNDİRRRRRRRRRRRRRRRRR



HACIVAT KARAGÖZ  HAMAM OYUNU İNDİRRRRRRR



HACIVAT KARAGÖZ KANLI NİGAR İNDİRRRRRRRRRR



HACIVAT KARAGÖZ  OYUN İNDİRRRRR



HACIVAT KARAGÖZ  KÜTAHYA ÇEŞMESİ İNDİRRRRRRRRRRRRRR



HACIVAT KARAGÖZ İNDİRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR



0 Comments:

Yorum Gönder

Deneme