Divan şiirinde içinde yaşanılan dönemin hayat tarzını, yaşama bakış açısını, zevklerini ve sanat anlayışını görmek mümkündür.
Sevgiliyi betimlemek divan şiirinde önemli bir özelliktir . Mazmun adı verilen benzetmeler sevgilinin betimlenmesinde çokça kullanılmaktadır .
Sevgilinin kendi ve özellikle de yüzü aya benzetilmektedir . Sevgili aya benzetildiği gibi güneşe de benzetilmektedir . Sevgili boyunun uzunluğu ve ince oluşu ile serviye, yüzü laleye ve güle , kirpikleri oka, kaşları yaya , dudakları ab-ı hayata ( ölümsüzlük suyuna ) , dişleri ise inciye benzetilmektedir . Sevgiliye duyulan aşk bu mazmunlarla dile gelir, bu mazmunları ustalıkla kullanabilen şairlere iyi şair denilirdi .
Sevgiliyi betimlemek divan şiirinde önemli bir özelliktir . Mazmun adı verilen benzetmeler sevgilinin betimlenmesinde çokça kullanılmaktadır .
Sevgilinin kendi ve özellikle de yüzü aya benzetilmektedir . Sevgili aya benzetildiği gibi güneşe de benzetilmektedir . Sevgili boyunun uzunluğu ve ince oluşu ile serviye, yüzü laleye ve güle , kirpikleri oka, kaşları yaya , dudakları ab-ı hayata ( ölümsüzlük suyuna ) , dişleri ise inciye benzetilmektedir . Sevgiliye duyulan aşk bu mazmunlarla dile gelir, bu mazmunları ustalıkla kullanabilen şairlere iyi şair denilirdi .
Doğa divan şiirinde çokça işlenen konulardan biridir ve mesneviler ve kasidelerde işlenmiştir . Doğa yalnızca divan şairinin kendi gözünden değil ustalarının gözünden de anlatılmaktadır . Bahar ve kış divan şiirinde özel bir önem görmüş ve ayrı bir yere konulmuş, bu iki mevsime şairler şiirlerinde sıkça yer vermiştir . Baharı anlatan şiirlere "bahariye" kışı anlatılan şiirlere "şitaiye" adı verilerek bu iki mevsime verilen önem gösterilmiştir . Bahar divan şiirinde kışın hükümranlığına son veren bir hükümdar olarak düşünülmüştür . Bahar Kasidesi Baki tarafından yazılmıştır ve bahariye türünün en önemli örneklerinden biri olmuştur . Bahar divan şairlerince yaşam kaynağı olarak görülmüş ve baharı anlatan şiirlerde bülbül, gül, çimen, lale kelimelerine sıkça yer verilmiştir . Deniz, dağ vb. doğayı çağrıştırılan kelimelere divan şiirinde çok fazla yer verilmeden hayali bir alem kurulmuştur .
Divan edebiyatı Arap edebiyatının ölçüsü olan Aruz ile yazılmış nazım adı verilen şiirlerden oluşmuştur . Peygamberimizin sözleri, din büyükleri vb. İslamiyeti anlatan konulara da divan şiirinde yer verilmiştir . Beyit adı verilen iki mısralık bölümlerle bu konuların anlatıldığı şiirler yazılmıştır .
Divan şiirindeki söz sanatları
Halktan ziyade aydın kesime hitap eden divan edebiyatında bu özelliği sebebiye söz sanatlarına sıkça başvurulmuştur . Divan şiirini bir adım daha ileri giderek amacı sanat yapmak olan bir şiir akımı olarak bile adlandırabiliriz . Divan şiirinde en çok kullanılan sanatlar teşbih ve hüsn-i talil'dir . Teşbih ya da diğer adı ile benzetme bir varlık ya da kavramı başka bir varlık ya da kavram ile ilişkilendirerek anlatmadır . Hüsn-i talil , nedeni bilinen bir olayı güzel bir sebebe bağlamak olarak tanımlanabilir .
Divan şiirinde kullanılan başlıca sanatlar şunlardır: Mecaz-ı Mürsel, Teşbih, Kinaye, Mecaz, Leff Ü Neşr,Telmih, Tecahü’l-İ Arif, İstiare, Hüsn-İ Ta’lil, Teşhis, İntak, Tariz
