İslamiyet'ten önceki sözlü dönemin bir uzantısı şeklinde olan halk edebiyatı halkın yaşam biçimi ve dilinden, olaylara bakış açısından kaynağını almıştır. Türklerin Anadolu'ya gelmesi ile birlikte Anadolu'da iki gruba ayrılmış bir edebiyat yaşanmaya başladı. Bu gruplardan biri yüksek zümre edebiyatı olarak adlandırılabilecek olan Arapça ve Farsça etkisi altında kalmış, süslü, ağdalı, bol sanatlı, anlayabilmek için yüksek tahsil görmek gerektiren divan edebiyatı olmuştur. Diğer grup ise halkın günlük konuşma dili ile oluşmuş, yalın ve anlaşılması kolay halk edebiyatı olmuştur. Sözlü dönem geleneklerinin saz şairleri aracılığı ile devam ettirildiği halk edebiyatı Anadolu insanının duygu ve düşünce dünyasını yansıtmıştır.
Türkler Anadolu'ya yerleşince Ortaasya'dan edebiyatını da getirmiş ve bu edebiyat köy köy gezen saz şairleri tarafından Anadolu'ya yayılmıştır. Halk edebiyatının genel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
1. İslamiyet'ten önceki sözlü edebiyat döneminin özellikleri ile birlikte İslam dininin de edebiyata girmesi neticesinde daha gelişmiş bir edebiyat olmuştur.
2. Saz eşliğinde sözlü olarak ozanlar tarafından ileriki kuşaklara taşınmıştır.
3. Halk edebiyatında da divan edebiyatının genel özellikleri arasında yer alan şiir egemen yapı devam etmiştir.
4. Nazım biri dörtlük olan şiirler divan edebiyatında olduğu gibi içeriğe göre değil şiirin türüne göre adlandırılmıştır.
5. En fazla yedili, sekizli ve on birli türlerin kullanıldığı hece ölçüsü şiirlerde ölçü olarak kullanılmıştır.
6. Kafiye olarak genellikle yarım uyak tercih edilmiştir ve dil günlük konuşma dili şeklindedir.
7. Somut benzetmelerin kullanıldığı halk edebiyatı halk ozanının yüksek gözlem kabiliyetini yansıtır.
8. Şiirler çoğu zaman anlık hisler neticesinde dudaktan döküldüğü için biçimsel ve anlamsal bir kusursuzluktan söz edilemez.
9. Nazım birimi dörtlüktür, çok nadir de olsa aruz ölçüsü kullanılmakla birlikte esas ölçü hece ölçüsüdür.
10. Dil olarak içerisinde Arapçe ve Farsçadan alınmış kelimeler bulunmakla birlikte bu kelimeler halk tarafından benimsenmiş herkesin rahatlıkla anladığı kelimeler olmuştur.
11. Doğaçlama şiirlerin çok olması sebebiyle genel olarak yarım uyak ve redif kullanılmıştır.
12. Halk edebiyatında nazım şekli olarak mani, ninni, koşma, destan, varsağı, semai gibi biçimler kullanılmıştır.
13. Aşık edebiyatı olarak da adlandırılan halk edebiyatında konu olarak aşk, ölüm, ayrılık, doğa sevgisi, yiğitlik gibi temalar seçilmiştir.
14. Somut ögelerin ağır bastığı şiirler, ozanlar tarafından "cönk" adı verilen defterlerde toplanmıştır.
15. 18. yy'dan sonra divan şairleri tarafından yetersiz görülen halk şairleri aruzla ve divan şiirinin mazmunlarını kullanarak şiirler yazmayı denemişlerdir.
0 Comments:
Yorum Gönder
Deneme