"Ki" ve "De"nin Yazımı

1) “ki” bağlacının ve “-ki” ekinin yazımı: 

Türkçede  üç çeşit “ki” eki  vardır. Bunlar;

1)             Bağlaç olan“ki”

2)             sıfat yapan  “–ki”

3)              zamir olan(ilgi zamiri) “–ki” dir.

Kural: Bağlaç olan “ki” her zaman  ayrı yazılır.

Kural: Sıfat yapan “–ki” ve zamir olan “-ki” eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.

Öncelikle bu iki kuralı bilmemiz gerekiyor.

İlgi Zamiri Olan “ki”:

Herhangi bir Cümle içerisinde –ki’den sonra –ler çokluk eki getirilebiliyorsa o –ki zamir olan –ki’dir.

Bunun dışında  zamir olan –ki’nin zamir özelliğinden bir ismin yerini tuttuğunu ve genellikle zamirlerin üzerine geldiğini de unutmamalıyız.

Örnek:

—Kalemim  bozuldu , seninki(ler)ni kullanabilir miyim? (Burada seninki diyerek senin kalemini kastetmiştir.)

—Ahmet’inki (ler) Esra’nınki(ler)den daha iyi olmuş.

Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü üzere cümle içerisinde –ki zamirinden sonra –ler ekini getirdiğimizde cümle yapısında herhangi bir bozukluk, aksama  meydana gelmiyor. Öyleyse biz  bu –ki’lere gönül rahatlığı ile  ilgi zamiridir diyebiliriz

Sıfat Yapan –ki:

Sıfat yapan “ki” cümlede sıfat tamlaması kurar. Sıfat yapan –ki cümlede her zaman bitişik yazılır.Sıfat yapan “ki”Pratik olarak önündeki isme “hangi” sorusunu yönelterek bulur

Örnek:

—Dışardaki çocuklara sahip çıkmamız gerekiyor.(Hangi çocuklar?)

—Salondaki öğrenciler dışarı çıksın.(Hangi öğrenciler?)

 Bağlaç Oan “ki”:  

*Bağlaç olan “ki” ise her zaman ayrı yazılır. Bağlaç olan “ki” bulmanın en pratik yolu “ki” yi cümleden çıkartırız, cümlenin yapısında ciddi bir bozukluk olmuyorsa o “ki” bağlaç olan “ki”dir. Bunun dışında şunu da unutmayalım ki bağlaç olan ki’ daha vurgulu sözlenir.

*Duydum ki beni unutmak istemişsin. (Duydum beni unutmak istemişsin.)

*Selma ki dünyalara değer. (Selma dünyalara değer.)

Not:

Mademki, oysaki, halbuki, sanki, çünkü, … sözcüklerindeki ‘ki’ ler her ne kadar bağlaç olmasalar da bu kelimeler kalıplaştığı için bitişik yazılır.

2) “de” bağlacının ve “de” bulunma durum ekinin yazımı:

Kural: “de” “da” bağlacı da tıpkı “ki” bağlacı gibi ayrı bir sözcük olduğu için daima ayrı yazılır.

Kural: Bulunma durum eki olan “-de,-da, -de,-ta” ise eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.

“de,da” bağlacıyla “-de,-da,-te,-ta” ekleri birbiriyle asla karıştırılmamalıdır.Pratik olarak bu ekleri  birbirinden şu şekilde ayırt ederiz: Cümle içerisinde cümleden “de”yi çıkarttığımızda ,eğer cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyorsa o “de” bağlaçtır. Fakat Cümlenin yapısı bozuluyorsa o “de”bulunma durum ekidir.

Kalem de alacağım. (Kalem alacağım)

*Ahmet de onun gibi. (Ahmet onun gibi)

Bakın görüldüğü yukarıdaki iki örnekte de görüldüğü üzere bağlaç olan “de ,da” cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyor.

Kızda bir şeylerim kaldı. (Kız bir şeylerim kaldı)

Aliyi  otobüste gördüm. (Ali’yi otobüs gördüm)

Yukarıdaki iki örnektede görüldüğü gibi bulunma durum eki cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısı bozuluyor.

Kural:  Bağlaç olan “de,da”nın kesinlikle “te,ta” biçimi yoktur.

*Sana kazak ta alacağım. (yanlış)

*Sana kazak da alacağım. (doğru)