Cümle, kesin ve tam yargı bildiren dil unsurudur. Cümle düşüncenin evidir. Düşüncelerimizi, duygularımızı ve tasarılarımızı cümleler hâlinde dil kalıbına dökeriz.
Çocuktaki dil gelişimi incelendiğinde, çocuğun önce şekilsiz sesleri çıkardığı, daha sonra içinde bulunduğu kültür ortamına durumuna uygun olarak şekilli insan seslerini çıkardığı görülür. Bunları tek heceli kelimeler ve giderek tek kelimelik cümleler izler ve sonunda bütün unsurları tam olan cümlelerin kullanıldığı bir aşamaya ulaşır. Bir bakıma dil ediniminin son aşaması çocuğun “cümle kurabilme” yeterliliğine ulaşma dönemidir.
Çocukların dil gelişiminde en önemli aşama, kelimelerin cümle hâline getirilmesi aşamasıdır. Bu aşamaya ulaşma, söz diziminin dayandığı yapıların bilgi ve becerilenin kazanılmasıyla gerçekleşir. Bir çocuk ana dilinin söz dizimini,
- Başkaları tarafından söylenen çok kelimeli cümleleri anlamayı,
- Dilin yapısına ve mantığına uygun olarak kelimeleri birbirine ekleyerek cümleler oluşturmayı başardığı zaman öğrenir.
İki yaşındaki bir çocuk birçok kelimeyi belleğinde depolayabilir ve çok sayıdaki söz dizimi kuralı ile birbirinden farklı pek çok cümle üretebilir.
“İlk cümleler yalnızca bir sözcükten oluşur ve bunların beden diliyle birleştirilmesi ile bir cümle meydana gelir. Örneğin çocuk “ver” sözcüğünü bebeğe bakarak söylerse biz bunu “Bebeği bana ver.” şeklinde anlarız.
Cümlelerin uzaması ise çocuk 9-10 yaşına gelinceye kadar devam eder. 2 yaşına kadar 2 ya da 3 sözcüklü cümleler, bu yaştan sonra 6-8 sözcüklü cümleler hâline gelir.
Günümüz çocuğunun dünkülere göre daha çok sözcüklü cümlelerle konuşmasını, McCarthy, radyo ve televizyonlara, okul öncesi eğitim kurumlarının açılmasına, ana babaların çocukları ile daha yakından ilgilenmelerine ve şimdilerde daha iyi olan ekonomik koşullara bağlıyor. McCarthy ayrıca, öğrenim ve sosyo-ekonomik düzeyi yüksek aile çocuklarının daha uzun ve karmaşık cümleler kurma şansına sahip olduklarını vurguluyor.” (Yavuzer, 1996, s.95)
Yrd.Doç.Dr. Mehrali Calp..............