Okuma Alışkanlığı Geliştirmede Ana, Baba ve Öğretmenlere Düşen Görevler

Okuma alışkanlığı, kişinin, bir ihtiyaç olarak algılaması sonucu, okuma eylemini ömür boyu, sürekli ve düzenli bir biçimde gerçekleştirmesidir.

   Okuma alışkanlığına sahip olmayan ana, baba ve öğretmen, bu alışkanlığın çocuklar için anlam ve önemini yeteri kadar kavrayamayacak, çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmaya kendini tam anlamıyla veremeyecek ve bu konuda yeterince yararlı olamayacaktır. Özellikle, okuma alışkanlığına sahip olmayan öğretmenin öğrencilerine okuma alışkanlığı kazandırması oldukça zordur.

Öğretmen, sınıf içinde, okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik birçok etkinlik düzenleyebilir: Kitap tartışması, açıkoturum, haftanın/ayın kitabı ve okuyucusu, sınıf kitaplığı düzenleme, kitap okuma üzerine kısa piyesler, kitap sergileri, kitap evi ve kütüphane gezileri bu etkinlikler arasında sayılabilir. Bu etkinlikler kitap ağırlıklı ödüllerle de desteklenebilir.

Öğretmen için, okuma alışkanlığı kazandırma kadar kitap ve kütüphaneden yararlanma alışkanlığı kazandırma da önemli bir görevdir. Öğrencilerin, kütüphaneden yararlanma beceri ve alışkanlığının geliştiği oranda okuma alışkanlıklarının da geliştiği görülür. Bu konuda, öğretmenin kütüphane görevlileri ile ilişki kurması yararlı olacaktır.

Okuma eyleminin dik oturulan bir sandalyede yapılması beden sağlığı açısından daha doğru bir tutumdur. Kitabın sayfaları, orta parmak ile ve sayfanın sağ üstünden açılır. Parmak ıslatılarak, alttan sayfa açılmaz. Sayfa kenarı kırılıp yıpratılmaz. Okuma işlemine devam edilecekse kaldığımız sayfaya küçük bir kağıt konur. Bazı ciltli kitaplarda bu amaçla şirazeye bağlı bir ip bulunur. Evde,okuma salonunda, kütüphanede okurken el altında bir sözlük bulundurulur. Öğretmenin tüm bu konularda öğrencileri bilgilendirmesi yerinde olur.

“Bireye okuma alışkanlığı kazandırmada öğrenme-öğretme ortamının önemli bir yeri vardır. Okuma alışkanlığına sahip bireylerin çoğunluğu, bu alışkanlıkları eğitim-öğretim ortamında kazanmış ve geliştirmiştir.

Yapılan araştırmalar eğitim düzeyi yüksek kişilerin okuma alışkanlığına daha üst düzeyde sahip olduğunu göstermektedir. Sözü edilen eğitim-öğretim ortamının en önemli unsuru, kuşkusuz öğretmenlerdir. Diğer bir deyişle, bireye okuma alışkanlığı kazandırmada aile ile birlikte, belki daha da önemli rolü öğretmen oynamaktadır.” (Yılmaz, Sayı:2)

Ana-baba ve öğretmenler okuma alışkanlığının geliştirilmesinde şu hususlara dikkat etmelidir.

• Alışkanlıkların düzenli etkinliklerle oluşturulabileceğinin farkında olunmalı, belirli günlerin belirli saatleri okumaya ayrılmalıdır.
• Çocukların merak ve ilgileri keşfedilmeye çalışılmalıdır.
• Çocuklara, değişik türde kitaplarla tanışma ve onları elde etme şansı tanınmalıdır.
• Kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için ödüller verilmeli ve böylece öğrencilerde kitaplara karşı ilgi artırılmalıdır.
• Kitabın iyi bir hediye olacağı düşüncesi güçlendirilmelidir.
• Serbest zaman uğraşılarından birinin de kitap okuma olduğu fikri telkin edilmelidir.
• Çocukların yaşamında sosyal öğrenmenin (öykünme yoluyla benimseme) yeri büyüktür. Bu bakımdan ana-baba ve öğretmenler tarafından örnek davranışlar sergilenmelidir.
• Çocuklara sık sık hikâyeler anlatılmalı ve okunmalıdır.
• Çocukların düzeylerine uygun yeni çıkan kitaplar, her fırsattan yararlanarak tanıtılmalıdır.
• Çocuklara kitap seçme konusunda yardımcı olunmalıdır.
• Kitaplara ilişkin tartışmalar açılmalı, bu tartışmalarda öğretmen, öğretici değil rehber rolü üstlenmelidir.
• Öğretmenler, öğrencileri seviye gruplarına ayırarak gruplara kitaplar vermeli ve bu kitaplar üzerinde münazara yaptırmalıdır
• Sesiz okumaya sesli okumadan fazla zaman ayrılmalıdır.
• İleri sınıflarda birden fazla kaynağa başvurmayı gerektirecek araştırma ödevleri verilerek öğrencilere daha çok kitapla tanışma fırsatı sağlanmalıdır.
• Öğrencilere okudukları kitapları sınıf önünde tanıtmalarına fırsat verilmelidir.
• İlköğretim okullarının bütün sınıflarında sınıf kitaplıkları oluşturulmalıdır.
• Dersler, zaman zaman kütüphanelerde yapılarak öğrencilerin kütüphane ve kitaplarla kaynaşması sağlanmalı; kütüphaneyi tanıtacak ve sevdirecek sözler, öğrencilerin yoğun olduğu yerlere ve sınıflara asılmalıdır.
• Okullarda kitapları sevdirecek ve tanıtacak el afişlerine yer verilmelidir.
• Öğrencilerin kitap kulübü kurmaları ya da bir kitap kulübüne üye olmalarına rehberlik edilmelidir.
• “Okuma Alışkanlığı Kazandırma Kolu” kurulmalı ve kol çalışmalarına işlerlik kazandırılmalıdır.
• Kardeş okul, kardeş sınıf seçme uygulamaları yapılarak bu okul ve sınıflar arasında kitap değişimi sağlanmalıdır.
• Öğrencilerin bireysel veya sınıfça çeşitli çocuk dergilerine abone olmalarına destek sağlanmalıdır.
• Sınıf kitaplığındaki kitapların ne kadarının hangi öğrencilerce okunduğu öğretmen tarafından izlenmeli; öğrenciler sonuçlara göre çeşitli şekillerde ödüllendirilmelidir.

Mehrali Calp