Koşma

Koşma

• Koşmalar  Halk edebiyatının nazım biçimleri içinde çok sevilen ve kullanılan türüdür.
•  Genellikle hecede ölçüsünün (6+5) vaya (4+4+3) duraklı kalıbıyla yazılır.
• Bu kalıpların aynı şekilde düz sıralı değilde  karışık olarak kullanıldığı koşma türleri de  da bulunmaktadır..
• Koşmalarşekil olarak 4 dizeli bentlerden oluşur.
• Koşmalar bulunan da Dörtlük sayısı en az üçtür.
• Koşmada dörtlükler türüne göre   Genellikle 3 ile 5 arasında değişir.
•  Halk edebiyatında dörtlük sayısı beşten artık koşmalara da rastlanır.
• Uyak düzenine baktığımızda uyak düzenibirinci dörtlüğün dışında bütün dörtlüklerde aynıdır.
•  Uyak düzeni genellikle aşağıdaki gibi  olur:

baba--ccca--ddda...

•  İlk dörtlüğün uyak düzeni( x a x a )veya ( b b b a) biçiminde de olabilir.
•  Şair koşmanın son dörtlüğünde mahlasını(Takma adını) söyler.
•   Halk Edebiyatında (4+3) yedili ve (4+4) sekizli kalıpla yazılmış koşmalar bulunmaktadır. Bunların koşma olarak gösterilmeleri koşma ezgisine benzemesinden dolayıdır. Zaten, halk arasında kendine özgü bir ezgiyle okunan her hangi bir şiire de koşma adı verilir.
• Koşmalar ezgiyle söylenişlerine göre  göre çeşitli adlar alır.  Bunlar; Acem koşması, Kesik Kerem,Kerem,  Gevherî gibi...
• Koşmalar konu olarak  genellikle lirik temalarda yazılır. Koşmanın genel konuları; Aşk duyguları, üzüntüleri, acıları , sevgiliye kavuşma arzusu ile, ayrılıktan yakınma, doğayla ilgili türlü duygu ve düşünceler hep koşma ile anlatılmıştır. Atasözleriyle işlenmiş öğüt veren didaktik, konusunu tarihten alan , kaderden yakınan konularda yazılmış koşmalar da vardır.

•  Örnekler :

Eğer benim ile gitmek dilersen

Eğlen güzel yaz olsun da gidelim

Bizim iller kıraçlıdır aşılmaz

Yollar çamur kurusun da gidelim

Aşamazsın Karaman'ın ilini

Köprüsü yok geçemezsin selini

Gerdan yaylasının perçem belini

Lâle sümbül bürüsün de gidelim

Sökülsün  dağların  buzu sökülsün

Öne  insin  çöl ovaya dökülsün

Erzurum dağının karı cekilsin

Ak koyunlar yürüsün de gidelim

Karac’oğlan der ki buna ne fayda

Hiç rağbet kalmadı yoksula bayda

Bu ayda olmasa gelecek ayda

On bir ayın birisin de gidelim

(Karacaoğlan)

Keklik gibi taştan taşa sekerek

Gerdan açıp gelişini sevdiğim

Sağa sola taksim etmiş örgüsün

Onar onar bölüşünü sevdiğim