Eski Türklerde Yazı, Dil ve Edebiyat

 

Göktürk Alfabesi( Orhon Alfabesi) :

1)      Türklerin ilk bilinen alfabesidir.

2)      38 Harften oluşur.

3)      Sağdan sola doğru yazılır.

4)      Göktürk Kitabeleri bu alfabe ile yazılmıştır.

Uygur Alfabesi

1)      Türklerin bilinen ikinci alfabesidir.

2)      Soğd alfabesinin ileri bir biçimidir.

3)      Sağdan sola doğru yazılır.

4)      Uygur Alfabesi 18 harften oluşmaktadır.

Eski Türkler'de edebiyat iki bölümden oluşur

a)      Yazılı Edebiyat

b)      Sözlü Edebiyat

 

Yazılı Edebiyat

Göktürk Kitabeleri:

1)      Türk milletinin milli kaynağıdır.

2)      Bilge Kağan (735), Kültigin (732), Tonyukuk (727)

3)      İlk Türkçe metindir.

4)      Vatan sevgisini ön plana çıkarır.

5)      Devlet ile milletin birbirine olan görevini belirtir.

6)      Syasi hayat hakkında bilgi verir.

7)      Türk kültürü hakkında bilgi verir.

8)      Sosyal devlet anlayışı hakkında bilgi verir.

 

Karabalgasun Yazıtları:

1)      Uygurlulara aittir.

2)      Mani dininin özelliklerini anlatan didaktik bir eserdir.

3)      Çince , Soğdca ve Türkçe yazılar bulunmaktadır.

Yenisey Yazıtları:

1)      Kırgızlara aittir.

2)      5. Yy’da yazıldığı sanılmaktadır. Ne zaman yazıldığı hakkında kesin bilgi yoktur.

 

Sözlü Edebiyat

Koşuk: Şölenlerde, eğlencelerde saz eşliğinde söylenen şiirlerdir. Halk edebiyatında koşmaya benzer.

Sav:  Atasözlerinin DİĞER ADIDIR.

Sagu: yuğ adı verilen ölüm törenlerinde önemli kişiler için söylnen şiirlerdir. Halk edebiyatındaki ağıt, divan edebiyatında ise mersiyenin karşılığıdır.

Destan: Toplumların, yaşayışı, adetleri, örf töreleri, yaşam biçimleri anlatan edebi ürünlerdir.

Türk Destanları:

Oğuz Kağan Destanı---Asya Hunları

Bozkurt Destanı---Göktürkler

Ergenekon Destanı-----Göktürkler

Türeyiş Destanı-----Uygurlar

Göç Destanı-----Uygurlar

Alp Er Tunga Destanı----İskitler (Sakalar)

Şu Destanı----İskitler (Sakalar)

Manas Destanı----Kırgızlar

Dede Korkut Hikayeleri ---Oğuzlar (Kıpçaklar)